به طور کلی می‌توان انگیزه‌های درس خواندن و کسب علم را به دو قسم مادی و معنوی تقسیم کرد: 

انگیزه‌های مادی درس خواندن1ـ درس خواندن راهی برای به دست آوردن شغل و درآمد مناسب: این نکته روشن است که امروزه اگر کسی سواد نداشته باشد، نمی‌تواند کار مناسب به دست آورد و در آمد کافی داشته باشد. افراد بی‌سواد مجبورند به کارهای طاقت‌فرسا و کم‌درآمد اکتفا کنند. پیشرفت جامعه اقتضا می‌کند که شغل‌های خوب و پر در آمد نیاز به تخصص و سواد داشته باشد. 
2ـ کسب علم برای کسب مقام و جایگاه اجتماعی مناسب: معمولا در هر جامعه به افراد با سواد با دیده احترام نگاه می‌شود. جایگاه اجتماعی مناسب به عواملی بستگی دارد که یکی از عوامل مهم آن سطح تحصیلات است. 

انگیزه‌های معنوی درس خواندن

1ـ نیاز فطری انسان به دانستن
2ـ درس خواندن و رسیدن به کمال و تقرب الهی. 
3ـ کسب علم وظیفه‌ای برای خدمت به جامعه و همنوعان. 
4ـ ارضای حس کنجکاوی
5ـ دانش غذای روح انسان: همه انسان‌ها به این مسأله آگاهی دارند که بدن ما به غذاهای متنوع نیازمند است، ولی به غذای روح توجّه کمتری دارند. روح ما انسانها به ویتامین های گوناگون نیاز دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. علم و دانش به نیازهای روحی پاسخ می‌دهند و باعث تغییر و ارتقاء رفتار می شوند. 

تلاش‌های خستگی ناپذیر علماء برای کسب دانشوقتی به زندگی علماء و دانشمندان توجه شود، پشتکار آنها در راه علم آموزی، نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. آنها خود را شناختند و به بهترین درک از نظام آفرینش و زندگی، رسیدند. 
آیت ا... مرعشی نجفی، با نماز خواندن و روزه گرفتن برای دیگران و تحمل سختی های فراوان، پولی تهیه می کرد و با آن کتاب می خرید. 
محدث قمی، یکی از علمای شیعه است که اندک اندک پولی تهیه و جمع می کرد و برای خرید با پای پیاده به تهران می رفت تا به تحصیلات خود ادامه دهد. در حالی که از بیماری تنفسی رنج می برد. ایشان در شبانه روز حدود 18 ساعت به مطالعه و نوشتن مشغول بودند.⁽⁸⁾ 

تعیین هدف و انگیزه برای درس خواندنداشتن هدف و یا به عبارتی «هدفمندی» در کارها و زندگی باعث می شود کارها برای انسان آسان شود. سعی کنید برای تحصیل و درس خواندن خود هدفی انتخاب کنید. این کار باعث علاقه به درس هم خواهد شد. در کنار آن هم در این اندیشه باشید که بهترین اهداف را برگزینید تا شأن و منزلت این کار هم بیشتر شود. 
امام محمد غزالی، یکی از دانشمندان اسلامی در این باره به نکاتی اشاره می کنند که ذکر آن خالی از لطف نیست: «ای فرزند! چه بسیار شبها که در راه فراگیری دانش و خواندن کتاب ها از خواب خوش، چشم پوشی کردی و تا هنگام بامداد بیدار ماندی. و من نمی دانم که چه انگیزه ای تو را به این کار فرا خوانده است. اگر هدف تو رسیدن به بهره های ناچیز مادی، گردآوری ثروت، به دست آوردن مقام های اعتباری، فخرفروشی و اموری از این قبیل بوده است، چه زیان کار و بی چاره ای. وای بر تو و باز هم، وای بر تو. امّا اگر هدف تو زنده کردن آیین پیامبر خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ، پاک ساختن بدی ها، تربیت روحی و... بوده است، چه بهره مند و خوشبختی. گوارا باد بر تو، و باز هم گوارا باد».⁽⁹⁾ 
بنابراین سعی کنیم تا هدف ارزشمندی برای تحصیل انتخاب کنیم و از کسانی باشیم که خود را شناختند، به توانایی ها و علایق خود پی بردند و با برداشتن گام های موفقیت به سعادت دنیا و آخرت رسیدند. 
در انتخاب کتاب، سعی کنیم «کتابهای ویتامین دار» را انتخاب نماییم که مشکلات و موانع زندگی ما را برطرف کند و شناخت و آگاهی ما را به جهان هستی افزایش دهد و باعث پیشرفت گردد. 

 چه احساسی دارید؟ اگر احساس می کنید مشکلاتی در راه تحصیل و درس خواندن دارید، با دقت کافی و «اندیشمندانه» آنها را برطرف کنید و مسیر علم آموزی را هموار کرده، تا باعث افزایش «انگیزه» به درس خواندن شود. 
امیدواریم بهترین راه، یعنی «درس خواندن» را با دل و جان انتخاب کرده و با تلاش و کوشش به آیندة زیبای خود دست یابید، همراه توکل و کمک خواستن از خدای مهربان.